Waarom jongens minder van lezen houden en wat we hier aan kunnen doen.

Leestijd: 5 minuten

Meisjes presteren gemiddeld beter op het gebied van lezen, zowel in termen van vaardigheden als motivatie. Dit verschil manifesteert zich al vroeg in de ontwikkeling en kan, als er niets aan wordt gedaan, in de loop van de schooltijd toenemen (het Mattheüs-effect). In dit artikel bespreken we de oorzaken van dit verschil, de wetenschappelijke inzichten die hierbij horen, en bieden we praktische strategieën voor leerkrachten om deze kloof te overbruggen.

Oorzaken van het verschil tussen meisjes en jongens

1. Verschillen in interesses en voorkeuren

Onderzoek wijst erop dat meisjes en jongens van jongs af aan verschillende interesses hebben, wat invloed heeft op hun leesgedrag. Meisjes geven vaak de voorkeur aan boeken die gaan over relaties, emoties en interpersoonlijke dynamiek, terwijl jongens de voorkeur geven aan actie, avontuur en feitelijke informatie. Een studie van McGeown et al. (2012) toonde aan dat meisjes meer geneigd zijn om fictie te lezen, terwijl jongens meer aangetrokken worden door non-fictie. Dit verschil in voorkeuren kan verklaren waarom meisjes doorgaans meer leesplezier ervaren en daardoor vaker lezen.

2. Taalontwikkeling en cognitieve verschillen

Op het gebied van taalontwikkeling lopen meisjes vaak voor op jongens, wat ook bijdraagt aan hun betere leesprestaties. Volgens een studie van Burman, Bitan en Booth (2008) zijn de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor taalverwerking bij meisjes op jongere leeftijd actiever dan bij jongens. Dit biologische verschil kan ervoor zorgen dat meisjes eerder een voorsprong hebben in woordenschat, grammatica en leesbegrip. De voorsprong in taalontwikkeling versterkt het zelfvertrouwen van meisjes in lezen en draagt bij aan hun betere prestaties.

3. Leesmotivatie en zelfbeeld

Motivatie speelt een sleutelrol in leesprestaties. Jongens geven vaak aan dat ze lezen als een verplichting ervaren en zien het minder vaak als een plezierige activiteit. Onderzoek door Marinak en Gambrell (2010) toont aan dat meisjes meer intrinsieke leesmotivatie hebben: ze lezen omdat ze het leuk vinden en niet alleen omdat het moet. Jongens hebben daarentegen vaker een extrinsieke motivatie (bijvoorbeeld beloningen voor leesopdrachten), wat minder effectief is voor langdurig leesgedrag. Het verschil in motivatie kan ertoe leiden dat jongens minder lezen en daardoor minder vaardig worden.

4. Sociale en culturele invloeden

Culturele normen en verwachtingen dragen ook bij aan het verschil in leesprestaties. Lezen wordt in sommige culturen nog steeds gezien als een activiteit die beter past bij meisjes, terwijl jongens vaker gestimuleerd worden om actief en fysiek bezig te zijn. Een rapport van de OECD (2015) benadrukt dat in veel samenlevingen jongens minder vaak aangemoedigd worden om te lezen, wat kan leiden tot een negatief zelfbeeld met betrekking tot lezen. Dit beïnvloedt hun leesvaardigheid en motivatie op de lange termijn.

Wetenschappelijk onderbouwde strategieën voor leerkrachten

Leerkrachten spelen een cruciale rol in het aanpakken van het leesverschil tussen meisjes en jongens. Wetenschappelijk onderzoek heeft verschillende effectieve strategieën geïdentificeerd die leerkrachten kunnen gebruiken om jongens meer bij lezen te betrekken en het leesplezier voor iedereen te vergroten.

1. Aanpassen van het leesmateriaal

Uit onderzoek blijkt dat jongens meer gemotiveerd raken om te lezen wanneer ze toegang krijgen tot boeken die aansluiten bij hun interesses. De studie van Mohr (2006) laat zien dat jongens vaker kiezen voor boeken over avonturen, sport, en wetenschappelijke onderwerpen. Leerkrachten kunnen hun boekenaanbod diversifiëren door niet alleen fictie aan te bieden, maar ook informatieve teksten, stripboeken, en graphic novels. Dit vergroot de kans dat jongens zich betrokken voelen bij lezen. Voor de betere lezers kan dit bijvoorbeeld De grijze jager-serie zijn, voor aarzelende lezers is er bijvoorbeeld Leven van een loser, Kapitein Onderbroek, Niek de Groot, Knokkels en De waanzinnige boomhut.

2. Gebruik van digitale hulpmiddelen

Jongens blijken vaak beter te reageren op digitale leermiddelen dan op traditionele leesmethoden. Studies, zoals die van Larson (2010), tonen aan dat e-boeken, audioboeken en interactieve apps het leesplezier kunnen vergroten, vooral bij jongens. Leerkrachten kunnen technologie benutten door interactieve leesprogramma’s te gebruiken die competitieve elementen bevatten, zoals punten verdienen voor het voltooien van hoofdstukken. Een app die makkelijk te gebruik is, zeker bij aarzelende lezers, is Yoleo (gratis toegankelijk met een bibliotheek-abonnement).

3. Leesinstructie aanpassen aan leervoorkeuren

Jongens hebben vaak baat bij meer gestructureerde en competitieve benaderingen van lezen. Onderzoek door Guthrie et al. (2007) suggereert dat het stellen van duidelijke leesdoelen en het integreren van gamificatie-elementen de leesmotivatie van jongens kan verhogen. Leerkrachten kunnen bijvoorbeeld leesuitdagingen of leeswedstrijden organiseren waarin jongens gestimuleerd worden om vooruitgang te boeken en worden beloond voor hun inzet. Dat kan bijvoorbeeld gericht zijn op het aantal bladzijdes en op uitgelezen boeken.

4. Positieve mannelijke leesmodellen introduceren

Het introduceren van mannelijke leesrolmodellen kan een grote invloed hebben op de leesattitudes van jongens. Smith en Wilhelm (2002) ontdekten dat jongens zich vaak niet identificeren met lezen omdat ze het associëren met een vrouwelijke activiteit. Door mannelijke leraren, vaders of andere mannelijke rolmodellen actief te betrekken bij leesactiviteiten, kunnen jongens een positiever beeld van lezen ontwikkelen.

5. Een leesomgeving creëren die plezier centraal stelt

Leesplezier moet altijd voorop staan. Onderzoek door Clark en Rumbold (2006) toont aan dat kinderen meer geneigd zijn om regelmatig te lezen als ze het ervaren als een plezierige activiteit. Leerkrachten kunnen een gezellige leeshoek in de klas creëren, inspirerende boekentips geven en lezen promoten als een ontspannen bezigheid, in plaats van als een verplichting.

6. Samenwerkend lezen stimuleren

Een studie van Guthrie, Wigfield en You (2012) wijst op de voordelen van samenwerkend leren bij het lezen. Leerkrachten kunnen leerlingen in groepjes laten lezen of samenwerkingsopdrachten geven waarbij ze boeken bespreken of samen verhalen schrijven. Dit bevordert niet alleen de sociale interactie, maar maakt lezen een gezamenlijke activiteit, wat vooral jongens kan helpen om zich meer betrokken te voelen.

Het verschil in leesprestaties tussen meisjes en jongens heeft zijn wortels in zowel biologische, sociale als culturele factoren. Jongens beginnen met een achterstand. Gelukkig zijn er tal van ingangen om deze achterstand weg te werken. Extern gemotiveerde strategieën kunnen helpen om het vliegwiel in beweging te krijgen. Wanneer de interne motivatie het overneemt dan is de missie geslaagd.

Bronnen

• Burman, D. D., Bitan, T., & Booth, J. R. (2008). Sex differences in neural processing of language among children. Neuropsychologia, 46(5), 1349-1362.
• Clark, C., & Rumbold, K. (2006). Reading for pleasure: A research overview. National Literacy Trust.
• Guthrie, J. T., Wigfield, A., & You, W. (2012). Instructional contexts for engagement and achievement in reading. Handbook of Research on Student Engagement.
• Larson, L. C. (2010). Digital readers: The next chapter in e-book reading and response. The Reading Teacher, 64(1), 15-22.
• Marinak, B. A., & Gambrell, L. B. (2010). Reading motivation: Exploring the primary-grade reader’s dilemma. The Reading Teacher, 63(3), 183-193.
• McGeown, S. P., Goodwin, H., Henderson, N., & Wright, P. (2012). Gender differences in reading motivation: Does sex or gender identity provide a better account? Journal of Research in Reading, 35(3), 328-336.
• Mohr, K. A. (2006). Children’s choices: A comparison of book preferences between Hispanic and non-Hispanic first graders. Reading Psychology, 27(1), 21-45.
• OECD. (2015). The ABC of Gender Equality in Education: Aptitude, Behaviour, Confidence.