Leestijd: 6 minuten
In Nederland neemt het aantal kinderen voor wie Nederlands de tweede taal is (NT2-leerlingen) toe. Deze leerlingen lopen vaak tegen taalproblemen aan die hun academische ontwikkeling kunnen belemmeren, omdat hun taalvaardigheid niet altijd toereikend is om de aangeboden lesstof optimaal te begrijpen. Om deze leerlingen beter te ondersteunen, spelen leesboeken een essentiële rol. Door de inzet van boeken die zijn afgestemd op het taalniveau en de culturele achtergrond van NT2-leerlingen, kunnen scholen bijdragen aan de taalvaardigheid en sociale integratie van deze leerlingen. In dit artikel bespreken we hoe leesboeken kunnen bijdragen aan de taalontwikkeling van NT2-leerlingen in het basisonderwijs, welke factoren hierbij belangrijk zijn, en hoe scholen dit het beste kunnen integreren in hun lesprogramma.
Taalverwerving en leesbevordering
De tweede-taalverwervingstheorieën van Krashen en Cummins bieden waardevolle inzichten in het belang van leesbevordering voor NT2-leerlingen. Krashen (1982) benadrukt dat taalleren het meest effectief plaatsvindt in een ontspannen, begrijpelijke en motiverende context. Zijn “input hypothesis” stelt dat leerlingen een nieuwe taal beter verwerven door het lezen van boeken die net iets boven hun huidige taalniveau liggen, ook wel “i+1” genoemd. Dit helpt NT2-leerlingen om hun woordenschat en grammaticale kennis geleidelijk uit te breiden. Cummins (2000) maakt daarnaast een onderscheid tussen BICS (Basic Interpersonal Communicative Skills) en CALP (Cognitive Academic Language Proficiency). Terwijl BICS draait om alledaagse taal die leerlingen meestal snel verwerven, ontwikkelt CALP – de academische taalvaardigheid die nodig is voor schoolsucces – zich langzamer. Leesboeken spelen een belangrijke rol in het bevorderen van beide taalvaardigheden, omdat zij een context bieden waarin nieuwe woorden en structuren op natuurlijke wijze worden geïntroduceerd. Verder hebben leesboeken het voordeel dat deze, anders dan gesproken taal, op eigen tempo verwerkt kunnen worden.
Voordelen van leesboeken voor NT2-leerlingen
1. Uitbreiding van de woordenschat
Een belangrijk voordeel van leesboeken is dat zij NT2-leerlingen in aanraking brengen met een rijke woordenschat die aansluit bij hun taalniveau. NT2-leerlingen kunnen door het lezen van verhalende boeken in een betekenisvolle context nieuwe woorden en uitdrukkingen leren. Uit onderzoek blijkt dat herhaaldelijke blootstelling aan woorden in verschillende contexten het begrijpen en onthouden van die woorden vergroot (Snow, Burns & Griffin, 1998). Bij NT2-leerlingen is het daarom effectief om te werken met boeken waarin woordherhaling voorkomt. Prentenboeken en eenvoudige leesboeken met visuele ondersteuning helpen bijvoorbeeld om nieuwe woorden makkelijker te onthouden.
2. Bevordering van grammaticale ontwikkeling
Naast woordenschat kunnen leesboeken NT2-leerlingen ondersteunen bij het leren van grammaticale structuren. Door herhaaldelijk grammaticaal correcte zinnen in boeken te lezen, raken leerlingen vertrouwd met de regels van de Nederlandse grammatica. Dit passieve leren van grammatica draagt bij aan de opbouw van impliciete grammaticale kennis, die nodig is voor vloeiende communicatie. Een onderzoek van Elley (1991) toont aan dat kinderen door het lezen van verhalende teksten zowel hun grammaticale kennis als hun leesvaardigheid kunnen verbeteren.
3. Verhoging van leesmotivatie en zelfvertrouwen
Een ander belangrijk aspect van leesboeken is dat zij leesmotivatie en zelfvertrouwen kunnen bevorderen. Voor NT2-leerlingen kan lezen in een tweede taal intimiderend zijn, zeker wanneer ze boeken voorgeschoteld krijgen die te complex of te schools aanvoelen. Boeken met interessante verhalen die aansluiten bij de leefwereld en interesses van de leerling helpen hen om een positieve houding tegenover lezen te ontwikkelen. Boeken waarin herkenbare culturele elementen voorkomen, kunnen daarnaast bijdragen aan een gevoel van inclusie en verbondenheid, wat het zelfvertrouwen van de leerling ten goede komt.
4. Versterking van sociale en culturele vaardigheden
Leesboeken kunnen NT2-leerlingen ook helpen om zich sociaal en cultureel beter aan te passen. Veel boeken voor basisschoolleerlingen bevatten thema’s over vriendschap, samenwerking, diversiteit en de samenleving. Voor NT2-leerlingen kunnen deze verhalen helpen om inzicht te krijgen in culturele waarden en normen die in Nederland belangrijk zijn. Daarnaast kunnen zij door verhalende boeken te lezen meer begrip ontwikkelen voor de gebruiken en omgangsvormen binnen de Nederlandse samenleving, wat hen helpt bij hun sociale integratie.
Selectie van geschikte leesboeken voor NT2-leerlingen
Om NT2-leerlingen effectief te ondersteunen, is het van belang dat de juiste boeken worden geselecteerd. Enkele belangrijke criteria voor geschikte boeken zijn:
- Taalniveau: Het boek moet net boven het huidige taalniveau van de leerling liggen (i+1). Dit maakt het mogelijk om de leerling uit te dagen zonder hen te frustreren.
- Visuele ondersteuning: Boeken met veel illustraties, zoals prentenboeken of strips, maken het voor NT2-leerlingen makkelijker om de tekst te begrijpen. De afbeeldingen bieden context en helpen om nieuwe woorden en concepten beter te onthouden.
- Thema’s en onderwerpen: Boeken moeten aansluiten bij de belevingswereld van NT2-leerlingen en onderwerpen behandelen die hen aanspreken. Verhalen over vriendschap, familie, avontuur en culturele diversiteit kunnen NT2-leerlingen aanspreken en hen motiveren om te lezen.
- Cultuursensitiviteit: Aangezien NT2-leerlingen vaak een diverse culturele achtergrond hebben, is het belangrijk om boeken te kiezen die verschillende culturen representeren. Dit kan helpen bij het ontwikkelen van een positieve identiteitsontwikkeling en het gevoel van inclusie.
- Aanwezigheid van herhaling en eenvoudige taalstructuren: Boeken die gebruikmaken van repetitieve taalstructuren en eenvoudige grammaticale constructies zijn gemakkelijker te volgen voor NT2-leerlingen en helpen bij het verstevigen van nieuwe taalvaardigheden.
Integratie van leesboeken in het curriculum
Om de voordelen van leesboeken optimaal te benutten, is het belangrijk dat scholen de leesactiviteiten integreren in hun curriculum. Hier zijn enkele effectieve strategieën:
1. Dagelijkse leestijd
Het invoeren van een vaste leestijd per dag geeft NT2-leerlingen de kans om elke dag een korte periode met boeken in aanraking te komen. Dit kan hun zelfvertrouwen en leesvaardigheid vergroten. Leraren kunnen tijdens deze tijd ook interactief lezen met de leerlingen, waarbij ze vragen stellen over het verhaal en moeilijke woorden uitleggen.
2. Lezen met een tutor of maatje
Veel NT2-leerlingen hebben baat bij één-op-één lezen met een leerkracht, tutor of leesmaatje. Dit biedt hen de mogelijkheid om in een veilige omgeving hardop te lezen, vragen te stellen en direct feedback te krijgen. Deze vorm van begeleiding helpt NT2-leerlingen om hun spreekvaardigheid en uitspraak te verbeteren.
3. Thematisch werken met leesboeken
Scholen kunnen ook thematische projecten ontwikkelen waarbij verschillende leesboeken rond een specifiek thema worden gekozen. Door het lezen van boeken over onderwerpen als de seizoenen, dieren, of beroepen kunnen NT2-leerlingen hun vocabulaire in een specifieke context uitbreiden en makkelijker verbindingen leggen tussen de boeken en hun eigen omgeving.
4. Gebruik van interactieve digitale leesmiddelen
Interactieve digitale leesboeken bieden vaak extra ondersteuning voor NT2-leerlingen. Denk hierbij aan voorleesfuncties, interactieve woordenlijsten en illustraties die tot leven komen. Deze middelen maken het lezen aantrekkelijk en laagdrempelig, en geven de leerling de kans om zelfstandig te oefenen.
Conclusie
Leesboeken spelen een cruciale rol in de taalontwikkeling en integratie van NT2-leerlingen in het basisonderwijs. Door boeken te kiezen die aansluiten bij het taalniveau en de interesses van deze leerlingen, kunnen scholen een stimulerende leesomgeving creëren waarin NT2-leerlingen zowel hun woordenschat als grammaticale vaardigheden verbeteren. Bovendien dragen leesboeken bij aan sociale en culturele vaardigheden die belangrijk zijn voor hun algehele ontwikkeling en integratie. Door leesboeken actief te integreren in het curriculum en de leerlingen hierin goed te begeleiden, kunnen scholen een betekenisvolle bijdrage leveren aan het succes en welzijn van NT2-leerlingen. Hiermee wordt de basis gelegd voor zowel hun academische prestaties als hun persoonlijke groei.
